کتاب انقراض ششم

خلاصه متنی رایگان کتاب انقراض ششم

توی این کتاب چی هست که به درد من بخوره؟ این کتاب درباره خطر انقراضه و اینکه ما چطور می‌تونیم ازش جلوگیری کنیم.

تا حالا شده کسی ازت بخواد دمای اتاق رو توی فصل سرد کم کنی یا به جای ماشین شخصی از حمل و نقل عمومی استفاده کنی؟ واکنشت چی بوده؟ نگو که مسخره‌ش کردی و بهش گفتی برو بابا! تغییرات زیست محیطی این روزا از هر زمان دیگه‌ای جدی‌تر شده و گونه‌های زیستی زیادی دارن هر روز از روی سیاره ما محو می‌شن. الیزابت کولبرت توی کتاب انقراض ششم درباره همین فاجعه و نقش ما توی اون حرف زده که توصیه می‌کنم از دستش ندی.

سیاره ما تا به امروز ۵ انقراض وحشتناک گونه‌های زیستی رو به خودش دیده، انقراض‌هایی که دانشمندا به مجموعه اونا میگن: ۵ عه بزرگ. برای مثال انقراض دایناسورها یکی از این ۵ تا به حساب میاد. اما جالبه که همین امروز، یعنی همین حالایی که داری به این فایل گوش میدی انقراض ششم در حال اتفاق افتادنه و همش هم تقصیر خود ماست. انسان‌ها از طریق صنعتی شدن، نابودی جنگل‌ها و از همه بدتر نقششون توی تغییرات اقلیمی مسئول مستقیم سرعت گرفتن نابودی تعداد زیادی از گونه‌ها زیستی هستن. امروز محل زندگی همه موجودات زنده دچار تغییر شده، آب اقیانوس ها اسیدی شده، تنوع زیستی به شکل قابل توجهی کاهش پیدا کرده و همه اینها عواملی هشدار دهنده به حساب میان.

خب حالا چیکار میشه کرد؟‌ چطور میشه جلوی این رویه رو گرفت و تعادل رو به زمین برگردوند؟ این خلاصه توضیح میده که چطور ما انسان‌ها از زمان اجداد هومو ساپیانسمون تا امروز توی این انقراض نقش داشتیم و چطور، اگه تغییر رویه ندیم مجبوریم همون راهی رو بریم که نئندرتال‌ها به اجبار رفتن، یعنی نابودی.

توی این خلاصه می‌تونی بفهمی:

• چطور یه ابر عظیم از گرد و خاک باعث نابودی دایناسورها شد
• آب شدن یخ‌ها چطور خرس‌های قطبی مهاجر رو با خطر روبه‌رو کرده و
• چطور راحتی حمل و نقل، زمین رو تبدیل به یه پانگه‌آ (Pangaea) جدید، یعنی چیزی شبیه به قاره‌ی اولیه‌ی زمین که توی اون همه‌ی قاره‌های امروزی به هم متصل بودن کرده. 

سبک زندگی و جوری که از این سر دنیا به اون سرش مسافرت میکنیم، مستقیما منجر به انقراض گونه‌های حیوانی شده

توی همین لحظه بسیاری از گونه‌های حیوانی در خطرن. خیلی از این حیوونا در استانه انقراض قرار گرفتن. تا حالا شده از خودت بپرسی دقیقا چی میشه که یه گونه حیوانی از روی زمین محو میشه؟ 

از نظر تاریخی، انقراض یه پدیده نادر به حساب میاد و خیلی آروم اتفاق میوفته، با این وجود دوره‌هایی وجود داشته که تغییرات اب و هوایی توی اونا موجب انقراض‌های گستره‌ای شده، یعنی به این صورت که تعدادی زیادی از گونه‌ها توی یه زمان خیلی کم به شکل کامل از بین رفته باشن. با وجود اینکه بر اساس تاریخچه انقراض می‌تونیم بفهمیم وقوع انقراض به صورت عادی امری نادر و وقوع اون به طور کلی اتفاقی خیلی اروم به حساب میاد اما سرعت اون برای گونه‌های مختلف هم فرق داره. 

برای مثال، بر اساس تاریخچه‌ی نرخ انقراض برای پستانداراها ما باید انتظار داشته باشیم که هر ۷۰۰ سال شاهد انقراض یه گونه از اونا باشیم. اما توی دوره‌های انقراضی این عددها تغییر می‌کنن و شدتشون بیشتر میشه. تا اینجا دانشمندا تونستن پنج دوره انقراضی رو شناسایی کنن که انقراض دایناسورها حدود ۶۴ میلیون سال پیش یکی از این ۵ تا به حساب میاد.  اما انقراض‌های بزرگ محدود به دوره‌های ما قبل تاریخ نیستن. در واقع ممکنه همین الان ما وسط یکی از همونا باشیم و راهی که بشه فهمید اینه که نرخ انقراض گونه ها رو مورد بررسی قرار بدیم. برای مثال می تونیم به دو زیست‌ها نگاه کنیم که انقراض فعلی شون ۴۵۰۰۰ برابر بیشتر از نرخ انقراض قبلی اونها شده.

حالا سوال اینه که چه چیزی عامل اصلی برای این فاجعه به حساب میاد؟ جواب، خود ما انسان ها هستیم! ما انسان‌ها به طور مستقیم و غیر مستقیم عامل انقراض گونه های دیگه هستیم.

شبکه‌های مدرن حمل و نقل امروزی رو توی ذهنت بیار. کشتی ها، هواپیماها و قطارها از سرتاسر جهان رد میشن و قاره‌ها رو به هم وصل میکنن، با این کار اونا به طور غیر مستقیم باعث انقراض گونه ها میشن چونکه ارگانیسم‌های زنده رو بین محیط‌های مختلف جابه‌جا می‌کنن و با این کار می‌تونن گونه‌های زیستی هر منطقه رو به نابودی بکشونن. 

به عنوان مثال،  قورباغه‌های طلایی پانامایی این روزها با نوعی قارچ سمی کشنده دست و پنجه نرم می کنن که احتمالا از اروپا به مرکز آمریکا اومده.  از طرفی برخی گونه‌های دیگه مثل انواع پنگوئن‌ها، جدای از تغییراتی که توی زیست بومشون اتفاق افتاده به طور مستقیم در اثر شکار بی رویه شکارچی‌ها از بین رفتن. بنابراین این ما هستیم که مسوول این فاجعه‌ایم. اما ما چطور باید میفهمیدیم که کارهای ما تا چه حد روی محیط زیست و زندگی بقیه گونه‌ها اثر گذارن؟ بیاین کمی دقیق تر به تاریحچه تکامل و انقراض نگاه کنیم. 

انقراض: آهسته یا ناگهانی؟ نظریه‌ها با گذشت زمان و بدست اومدن اطلاعات جدید تغییر کردن

این ایده که گونه‌ها زیستی ممکنه کاهش پیدا کنن یا به کل ناپدید بشن، برای ما یه مفهوم نسبتا جدید به حساب میاد چرا که تا قبل از این برای مدت ها انسان فکر می‌کرد که این گونه‌ها همیشه ثابت خواهند موند. چه زمانی ما متوجه تغییر در توانایی زنده موندن حیوانات توی زیست بوم هاشون شدیم؟ توی قرن ۱۸ ام، یک زیست شناس فرانسوی به اسم جورج کویه (Cuvier) برای اولین بار این نظریه رو مطرح کرد که گونه‌های حیوانی در اثر تغییرات شدید زیست محیطی ممکنه که منقرض بشن. 

نظریه کویه بعدتر توسط زمین شناسی انگلیسی به نام چارلز لیل به چالش کشیده شد که ادعا کرد انقراض گونه‌های حیوانی با همان سرعتی رخ خواهد داد که تغییرات زیست محیطی اتفاق می‌افته. مثلا اگر که تغییرات زیست محیطی رویه‌ای ارام دارد، سرعت انقراض گونه‌ها نیز به همان میزان آرام خواهد بود. این دیدگاه تونست نظریه اون رو نسبت به نظریه کویه مقبول تر کنه. با این وجود در دهه ۱۹۸۰ میلادی زمانیکه زمین شناسی به نام والتر آلوارز (Walter Alvarez) تونست به اطلاعات جدیدی دست پیدا کنه، نظریه کویه بار دیگه مورد توجه قرار گرفت.  زمانیکه آلوارز مشغول حفاری روی لایه‌ای از زمین مرتبط با پایان دوره کِرتاسه، یعنی چیزی حدود ۶۶ میلیون سال پیش بود متوجه شد که توی این لایه میزان غیر عادی‌ای ایریدیوم وجود داره. فلزی کمیاب روی زمین که غالبا توی شهاب سنگ‌ها پیدا میشه.

بر اساس این یافته، آلوارز ایده‌ای رو مطرح کرد که انقراض دایناسورها رو توضیح می داد. این ایده توسط اون، نظریه اصابت نامگذاری شد. نظریه اصابت میگه که چندین میلیون سال پیش، شهاب سنگی به طول ۱۰ کیلومتر به زمین اصابت کرد. در نتیجه این برخورد حجم بسیار بالایی از گرد و خاک توی زمین ایجاد شد که مانع از رسیدن نور خورشید به زمین میشد و در نتیجه به شکلی ناگهانی تغییرات زیست محیطی شدیدی روی زمین رخ داد که در نهایت منجر به مرگ سریع گونه‌های زیستی از جمله دایناسورها شد.

بر اساس تحقیقی جدید نیز، چهارتا از ۵ انقراض بزرگ تاریخ به شکل جالبی نتیجه تغیرات اقلیمی ناشی از تغییر در چرخش زمین بوده اند که از جاذبه بین سیاره‌ای درون منظومه شمسی ناشی می شدن. با این وجود ما می‌دونیم که انسان‌ها هم یدی طولا در منقرض کردن سایر گونه‌ها داشتن، چطور؟

دی اکسید کربن فرایند انقراض گونه‌ها را از طریق گرمایش زمین سرعت بخشیده

برای اینکه بفهمیم چرا ممکنه همین الان توی فرایند انقراض ششم بزرگ روی زمین باشیم کافیه بفهمیم که چه تغییراتی رو توی اقلیم زمین ایجاد کردیم، این وسط هم بزرگ ترین متهم رویه‌ی صنعتی شدنه. برای مثال صنعتی شدن به واسطه افزایش شدید گاز دی اکسید کربن، به شکل قابل توجه باعث اسیدی شدن آب  اقیانوس‌ها و در نیتجه کاهش تنوع زیستی توی اونها شده. 

دقیقا چطوری؟

اقیانوس‌ها و اتمسفر زمین به طور دائمی در حال رد و بدل شدن با هم هستن. گازهای موجود در هوا توی آب های اقیانوس‌ها حل میشن از اون طرف هم سطح آب اقیانوس‌ها از طریق تبخیر شدن به اتمسفر بر میگرده. بنابراین، افزایش میزان کربن دی اکسید توی اتمسفر زمین به معنی افزایش میزان اون توی آب‌ها هم هست.  نکته دیگه اینکه وقتی کربن دی اکسید با اب قاطی میشه تبدیل به نوعی اسید میشه. یه پژوهش نشون داده که اقیانوس های ما نسبت به زمانی که انقلاب صنعتی در اواخر ۱۷۰۰ میلادی شروع شد، نزدیک به ۳۰ درصد اسیدی تر شده! 

اسیدی شدن آب برای گونه‌های مختلفی از حیوانات خطر به حساب میاد. اسیدی شدن ترکیبات غذایی درون آب رو تغییر و به طور کلی تنوع زیستی رو کاهش میده از اون طرف هم باعث کاهش منابع غذایی برای گونه‌های دیگه میشه، یعنی نمی‌تونن غذای کافی برای بقا پیدا کنن. این وسط سخت تنان و ارگانیسم‌های زنده‌ای که صدف یا اسکلت بیرونی دارن بیشتر از همه در معرض خطر هستن.

افزایش شدید میزان اسیدیته‌ی آب در اقیانوس‌ها به طور کلی به معنی کاهش سطح کلسیم و یون‌ها کربنیزه هست، یعنی همون مواد سازنده اسکلت بیرونی و صدف این جانداران. اگه این جانورا نتونن لایه محافظ بدن خودشون رو بسازن، به سادگی هم میمیرن و منقرض میشن.  اما این تمام مشکل نیست. دی اکسید کربن یه گاز گلخونه‌ای هم به حساب میاد که نقش مهمی توی گرمایش زمین داره، پدیده‌ای که تبدیل به بحرانی بسیار بزرگ برای گونه‌های ساکن در مناطق سرد زمین شده. 

شاید فک کنید که خب اگه یه نقطه از زمین گرم بشه، حیوونا می تونن به نقاط سرد دیگه مهاجرت کنن ولی نکته اینجاست که حتی سردترین نقطه روی زمین یعنی زیست بوم‌ خرس‌های قطبی هم درحال گرم شدن و نابودیه و این سرعت بالای گرم شدن زمین به این معنیه که حیوانات سردزی‌ای که به خاطر گرمایش در معرض خطر گرفتن، خیلی زودتر از اونکه بتونن جای جدیدی برای زندگی پیدا کنن همگی نابود خواهند شد. افزایش سطح کربن دی اکسید یه خطر جدی برای گونه‌های مختلف زیستی روی کره‌ی زمینه اما تنها عاملی نیست که انسان به واسطه اون داره فرایند انقراض رو پیش می بره.

قطارها، هواپیماها و بقیه وسایل نقلیه که به ما کمک کردن تا سرتاسر کره زمین رو بگردیم، ما رو تبدیل به تهدیدی برای گونه‌ها در معرض خطر تبدیل کردن

در کنار دی اکسید کربن، نابودی جنگل‌ها و تاثیرات منفی سیستم مدرن حمل و نقل امروزی بزرگترین بازیگرانی هستن که گونه‌های زیستی رو با خطر انقراض مواجه کردن. وقتی ما در اثر نابود کردن جنگل‌ها، زیست بوم گونه‌های مختلف رو کوچک تر میکنم، در واقع اونا رو مجبور میکنیم که توی گروه های جمعیتی کوچکتری زندگی کنن که نتیجه طبیعیش اینه که بیشتر در خطر قرار می‌گیرن و ممکنه به کلی منقرض بشن. تصور کن که از یه گونه فقط یه ماده و یه نر باقی مونده باشه، اون موقع مرگ یکی به معنی انقراض اون گونه خواهد بود. به همین خاطرم هست که به طور کلی، جزیره‌ها تنوع زیستی کمتری نسبت به سایر مناطق روی خشکی دارن. 

بنابراین نابودی جنگل‌ها به معنی تهدیدی برای تنواع زیستی گونه‌هاست. دانشمندا محاسبه کردن که کوچک شدن جنگل ها به معنی نابودی چیزی در حدود ۵۰۰۰ گونه زیستی در ساله. این تخمین همینطور نشون میده که جنگل‌های استوایی زمین که زیست بوم حدود دو میلیون گونه زیستی هستند سالانه حدود یک درصد کوچک میشوند. مشکل دیگه، دسترسی انسان به مسافرت اسانه. این عمل از یه طرف باعث میشه که ما به پراکنده شدن گونه‌های مختلف در سرتاسر زمین کمک کنیم اما از طرف دیگه پراکندگی زیستی کلی زمین رو کاهش بدیم. چطور؟

از نظر چارلز داروین موانع جغرافیایی دلیل این بودن که چرا توی مناطقی از زمین که آب و هوای یکسانی دارن، مثل آفریقا، آمریکا لاتین و اقیانوسیه، جانواران کاملا متفاوتی زندگی می کنن. در اواخر قرن نوزدهم میلادی، دیرینه شناسان کشف جالبی درباره ارتباطی عجیب بین فسیل‌های قاره‌های مختلف کردن که نظریه حرکت قاره‌ها اونو توضیح میده: 

کره زمین، در ابتدا یک قاره سراسری و یکچارچه به اسم پانگه‌ا بوده. امروزه تکنولوژی همچون پلی دوباره این قاره‌ها رو به هم متصل کرده و اگه در گذشته در اثر تلاش انسان‌ها برا مهاجرت گیاهان و جانواران هم با سرعتی کمی بین قاره‌ها جابه‌جا میشدن، این سرعت امروز شکلی سرسام‌اور به خودش گرفته. 

در نتیجه این اتفاق زیست بوم‌ها شروع به ترکیب شدن کردن و موجوداتی که قبلا توی زیست بوم خودشون با امنیت زندگی میکردن حالا توسط موجودات جدیدی که با اونا رقابت میکنن به خطر افتادن و ممکنه به کلی از بین برن. اگرچه نابودی جنگل‌ها و حمل و نقل مدرن، نرخ انقراض رو توی این سالها افزایش داده، اما ما انسان‌ها از همون اولین روزهای تکامل خودمون به منقرض کردن بقیه گونه‌ها تمایل داشتیم.

هوموساپینس‌ها نه تنها باعث انقراض ماموت‌ها شدن، بلکه احتمالا بستگان دیگه ما رو هم از روی زمین محو کردن

فقط فعالیت‌های انسان بعد از انقلاب صنعتی نیست که منجر به شروع انقراض وسیع گونه‌های جانوری داشته بلکه از همون اوایل شروع تکامل، انسان‌های خردمند  اولیه دستی در اتش انقراض دیگر گونه‌ها داشتن.

پستانداران بزرگ مثل کرگردن‌ها با سرعت بسیار ارامی تولید مثل می‌کردن اما جثه عظیم اونها ازشون مقابل بقیه شکارچی ها  محافظت می‌کرد، البته بقیه شکارچی‌ها به جز انسان. هر چه در طول هزار سال گذشته جمعیت انسان‌ها در سرتاسر کره زمین بیشتر شد، شکار این پستانداران هم افزایش پیدا کرد و جمعیت اونا رو به کاهش رفت.  بعضی از محققین تخمین می زنن که کاهش جمعیت ارتباط مستقیم با تغییرات اقلیمی داشته باشه اما اثبات اون کمی پیچیده ست درحالیکه به طور واضح هر جایی که جمعیت انسان رو به افزایش رفته، جمعیت‌های حیوانی به شکل چشمگیری کاهش پیدا کرده.

انسان‌ها از همون اول شکارچی بودن. حیواناتی مثل ماموت‌های بزرگ هیچ گونه شکارچی‌ای نداشتن تا زمانیکه انسان‌ها وارد چرخه شکار شدن و قاعده بازی رو عوض کردن، جوری که مکانیزم بقا این موجودات عظیم الجثه دیگه نمی‌تونست بهشون کمک کنه و اونا منقرض شدن. همچنین سِیپیَن‌ها یا هموساپینس‌ها (homo sapien) یدی طولا در منقرض کردن نئاندرتال‌ها (Neanderthal) داشتن، به شکلی که هر جا اونها پا گذاشتن، نئاندرتال‌ها از بین رفتن. 

البته نکته قابل توجه اینکه قبل از نابودی نئاندرتال‌ها، گروهی از هموساپینس‌ها با اونها جفتگیری میکردن، بنابراین چیزی حدود ۴ درصد از جمعیت انسانی امروز روی کره زمین ژن نئاندرتال‌ در خودش داره که بیشتر اونا احتمالا توی محدود اوراسیا (Eurasia) که نئاندرتال‌ها اونجا سکونت داشتن باید پیدا بشن.  در حالیکه نئاندرتال‌ها در محدوده اوراسیا ساکن بودن، هموساپینس‌ها شروع به مهاجرت کردن و خودشون رو تا دورترین و بکرترین نقطه‌ها زمین مثل جزیره‌های وسط اقیانوس‌ها رسوندن.

میتونی تصور کنی چنتا انسان توی دریا غرق شدن تا جزیره ایستر کشف بشه؟ شاید بشه گفت همین خوی ماجراجویانه و ریسک پذیر ما بود که باعث شد به نئاندرتال‌ها غلبه پیدا کنیم. جالبه که اگرچه ما انسان‌ها عامل اصلی انقراض ششم هستیم اما همزمان خودمون هم قربانی اون به حساب میایم و این تغییرات جدی اقلیمی که امروز توی زمین به وجود اومده ممکنه در نهایت ما رو به همون راهی ببره که نئاندرتال‌ها رفتن. 

حرف آخر اینکه پیام محوری این کتاب رو میشه اینجوری خلاصه کرد:

از همون روز اولی که ما انسان‌ها روی زمین شروع به زندگی کردیم، به خودی خود عاملی برای انقراض دیگر گونه‌ها بودیم با این وجود تغییرات اقلیمی‌ای که توی سده‌های اخیر ناشی از فعالیت‌ها ما ایجاد شده، سرعت این انقراض رو بیشتر و بیشتر کرده. و اگه این رویه به صورت فوری متوقف نشه ممکن به پایان تمدن انسانی روی زمین برسیم. 

همچنین به عنوان پیشنهاد برای مطالعه بیشتر تو این زمینه می‌تونید کتاب «این، همه چیز را تغییر خواهد داد» نوشته Naomi Klein رو مطالعه کنید. این کتاب به طور ویژه درباره تغییرات اقلیمی نوشته شده و توضیح میده که ما انسان‌ها دقیقا چطوری داریم سیاره مون رو نابود می‌کنیم و چرا تا الان نتونستیم جلوی این رویه رو بگیریم. نویسنده این کتاب که خودش یه فعال محیط زیستی هم به حساب میاد توی کتاب به ما میگه که چطور برخی فعالیت‌ها تا امروز تونسته به شکل معناداری با تغییرات اقلیمی مبارزه کنه و برای جلوگیری از وقوع یه فاجعه اقلیمی چه کارهای دیگه‌ای باید انجام بشه.